Sufixi (ab-ebl)

-ab-. — Sufixo exkluzive verbala, quik propozita por indikar l'anteeso, relate la tempi -is, -os, -us, exemple. Ma la Komitato dil Delegitoro ne adoptis lu pro la motivi expozita en Progreso, I, 567. Tamen ja lore dicesis : « se la sufixo ab od irg altra procedo esas vere plu facila e komoda por la maxim multa, on devos preferar ica ad ita ». La provido realigesis e, pro to, per la decido 407 « on admisis, kom provizora probado, la uzo di la sufixo -ab por formacar la tempi antea : amabis = esis aminta, amabos = esos aminta, amabus = esus aminta » (junio 1911). Noto dicas : « On devas remarkar, ke l'Akademio ne adoptis la formo amabas » (1). Fine, per la decido 784 (decembro 1912), « on adoptas unanime e definitive la sufixo ab por l'antea tempi ».

La sufixo ab inspiresis al propozinto da : amabam, amabas, e. c. Latina, en la penso, ke on povos prizentar lu kom quaza radiko di D. haben, E. have, S. haber, I. avere, F. avoir e docar : uzez ab (-abis, -abos, -abus) ube ta lingui uzas havar en tempo kompozita.

Esas tre rekomendata ne uzar -abis ube is suficas, altradice : ube ne esas necesa indikar, ke tempo pasinta preiras altra pasinto. Exemple, ne dicez : Me vidabis vua patrulo hiere, nam hike nula tempo pasinta preiris altra. Ma kontree dicez : me finabis mea laboro kande vu arivis, nam en ica exemplo la pasinto finabis preiris la pasinto arivis.

-ach-. — Ta sufixo, inspirita dal Italiana -accio, quik substitucesis ad ac propozita, kom pejorativo. La Komitato di la Delegitaro judikis ol plu expresiva kam ac. Per pejorativa sufixo on expresas qualeso tre infra, nuanco di desestimo, antipatio, repugneso : kavalache = kavalo di infra, di mala qualeso; populacho = infra populo, grosiera, maledukita; belacho = di qua la beleso insipida, neexpresiva, havas nula charmo; dolcacha = di dolceso sensapora e, pri personi, di dolceso simulata; bravacho = falsa bravo qua simulas braveso; paperacho = papero tote neutila, sen ul valoro, ne konservinda. Il ne kantas, ma kantachas. Quale dormar sur ta litacho? Ico vino! ha no, certe, ma vinacho nedrinkebla.

-ad-. — Ta sufixo, quik adoptita, trovesas en la Latina lingui. Ol indikas ago durolonga o kontinue plurfoya. Se per kanono o fusilo on pafas unfoye, la ago esas pafo. Ma se on iteras plurfoye, se on duras pafar adminime kelke longe, la ago esas pafado (2). Dicante tre laute: Ho! me produktas klamo. Ma, se homi tre forte parolas od interdisputas sur la merkato, sur placo, li produktas klamado.

Parolo esas frazo, frazeto pronuncata : il dicis a me : « vu esas idiota »; il do insultas me per ta parolo. — Parolado esas la fakultato o la maniero parolar (3) ed anke longa uzo kontinua dil parolado : Parolado grantesis nur a la homi. Ne ilua diskurso hierala fatigis lu, ma lua trihora parolado kun l'advokato camatine.

L'ex-esperantisti devas partikulare atencar por ne riproduktar en Ido kronado (vice kronizo) ed altri analoga. Mem segun la Fundamento, « ad » indikas duro en la ago. Or certe krono ne esas ago, ma objekto, quale glaso, stulo, e. c., ed on ne darfas uzar kronado plu multe kam glasado o stulado. Cetere Zamenhof ipsa konfirmis la senco di « indikas duro en la ago » per paf, danc, e ir qui certe esas verbal radiki. Do, mem judikante segun la defino e l'exempli donita da Zamenhof, kronado violacas la Fundamento. E, por ni Idisti, ol violacus nia explicita principo, ke nul radiko povas donar verbo, se ol ne esas verbala. Or kronado supozas kronar e kron esas ne verbal, ma nomal radiko.

On anke atencez, ke « ad » unionita ad -is nule donas imperfekto. Nek is, nek os, nek us chanjas ule sua valoro tempala per uniono kun « ad » : -adis, -ados, -adus = is, os, us, quale adas = as, ma kun duro plu longa en la ago.

Kompreneble « ad » nultempe darfas uzesar kom vorto nedependanta. Do ne imitez ade = longe, trovebla che l'Esperantisti. Kad malade = kurte, o kad eke esas la kontreajo di ade? Pro quo ne adeco vice longeco, e ekeco vice mallongeco?

-ag-. — Ta radiko dil verbo agar uzesas kun vorti di instrumento por formacar verbi signifikanta : agar per... Ex. : crucagar = agar per kruco (por mortigar ulu); klovagar = agar per klovi (por fixigar ulo, planko) (4); agrafagar = agar per agrafi; butonagar = agar per butoni; martelagar fero kupro, e. c. La substantivi : krucago, klovago, agrafago, butonago, martelago ne povas konfundesar a l'instrumenti : kruco, klovo, agrafo, butono, martelo. Ma, se on formacus direte la verbo per l'instrumento : krucar, klovar, agrafar, butonar, martelagar, la nomo dil ago esus identa a ta dil instrumento : krucar, kruco; klovar, klovo, e. c., e to esus tam nelogikala kam nepraktikala, pro la konfundi e konfuzi qui rezultus de tala formaco (5).

-aj-. — Ta sufixo, quik adoptita, havas equivalanti en novlatina lingui. Ol indikas kozo facita ek ula materio o posedanta ca o ta karaktero : lanajo = stofo ek lano; silkajo = stofo ek silko; kotonajo = stofo ek kotono; linajo = texuro ek lino; molajo = mola parto (ex. : mola parto di frukto); grasajo (ex. : grasa parto di karno); ferajo = ulo ek fero (ex. : il vendas olda ferajo, fripi); dolcajo = ulo dolca; bitrajo = ulo bitra; bonajo = ulo bona; verajo = ulo vera; belajo = ulo bela.

Per extenso, e kun -al, ta sufixo uzesas por expresar la ideo : ago, parolo, procedo di... Ex. : amikalajo = ago, parolo, procedo di amiko; pueralajo = ago, parolo di puero (puerala).

Aplikata a radiko di verbo transitiva, aj indikas la objekto pasiva di la ago (tote ne la rezultajo); lore ol equivalas -ataj (6) e remplasas participo pasiva : drinkajo = drink(at)ajo, kozo drinkata (aquo, biro, vino, e. c.); manjajo = manj(at)ajo, kozo manjata (karno, pano, legumi, e. c.); vidajo = vid(at)ajo, kozo vidata (peizajo, panoramo, e. c.); sendajo = send(at)ajo, kozo, kozi sendata; piktajo = (ne pikturo ma) pikt(at)ajo, to quo esas piktata (personi, kozi, e. c.); skultajo = (ne skulturo ma) skult(at)ajo, to quo esas skultata (viro, muliero); konstruktajo = (ne konstrukturo ma) konstrukt(at)ajo, to quo esas konstruktata (la petri e ligni o fero, e. c., uzata por konstruktar); kopiajo = (ne kopiuro ma) kopi(at)ajo (la texto, modelo, e. c.). Mea kopiuro esas ne tote fidinda pro ke me kopiajo esis apene videbla (7).

Aplikata a radiko di verbo netransitiva -aj- indikas la subjekto (necese, pro la naturo dil verbo); ol equivalas -(ant)aj e remplasas participo aktiva, pro ke ne existas pasivo en verbo netransitiva : rezultajo = rezult(ant)ajo, to quo rezultas, kozo rezultanta; eventajo = event(ant)ajo, to quo eventas, kozo eventanta (od eventinta). De longe me timis la nuna eventajo, qua esas meaopinione nur la rezultajo di lia intrigi e di vua inerteso. (Dec. 541.)

Nultempe aj darfas uzesar kom pejorativo (vice ach), quale che l'Esperantisti (9). Nultempe anke ol darfas uzesar, quale che li, vice kozo o afero. Se ajo sola = afero, kozo, ici lasta esas neutila, e vice : « nia sankta afero » o : « mi havas multajn aferojn por fari », suficas dicar : « nia sankta ajho », « mi havas multajn ajhojn por fari ». Certe la profani komprenos quik e plu bone kam en Ido : « me havas multa kozi facenda ».

-al-. — Ja Latina (en la formo -alis), la maxim internaciona de la sufixi (en la formo al, el) (10), la afixo -al- propozesis por kompletigar la listo trovata en « Etude sur la Dérivation dans la Langue internationale » (11) ed ol quik adoptesis.

Exempli kun radiki nomala : universala, dorsala, nazala, faciala, ventrala, brakiala (12), nacionala, normala, gramatikala, nazalo, labialo, guturalo, vertikalo, kolateralo, e. c.

Adjektivo kun -al- ofte equivalas genitivo, to esas « di » sequata da substantivo : hundo blindala = hundo di blindo (ne hundo blinda); velo virginala = velo di virgino (13). De to la regulo praktikala : Por savar, kad adjektivo devas esar formacata per la sufixo -al- videz kad ol equivalas « di » sequata da substantivo.

On devas ne trouzar ta formaco, quale agas ula lingui, exemple la Germana. Precipue kun la propra nomi on uzez prefere prepoziciono : la verki di Goethe e mem plu bone : la verki da Goethe (ne la Goeth-ala verki) (14).

Ma on uzas -ala- por dicar : segun la maniero di, analoga a la verki da, digna de : poemi Vergiliala, Anakreonala, dramo Shakespearala, qui tote ne esas : poemi da Vergilius, e. c. (15).

Kande l'adjektivo formacenda signifikas ne : qua relatas, qua koncernas, qua apartenas a... ma « qua esas... », lore nur la dezinenco -a sola esas uzenda : letro responda = letro qua esas respondo; parolo konsolaca = parolo qua esas konsolaco; ento dea = ento qua esas deo; ruina kastelo = kastelo qua esas ruino.

Kande la vorto esas kompozita, ordinare on ne uzas -ala, ma nur a- Ex. : omnadia, singladia, externaciona, supernaciona, internaciona, cadia, cayara, segunlega, kontrelega, senaqua, senkapa, senviva, e. c. Ma povas divenar necesa uzar -ala- mem kun vorto kompozita, kande la klareso postulas lo. Exemple on dicos : la muskuli avanbrakiala (o : dil avanbrakio) mam muskuli avanbrakia signifikus : la muskuli qui esas avanbrakio.

-an-. — Ta sufixo, -anus en la Latina, an, ano, ain, ien en altra lingui, quik adoptesis por indikar individuo apartenanta a klaso (urbo, lando, ensemblo) homo esanta « membro di... » : urbano, landano senatano, akademiano, societano, Kristano (16), samreligiano, samideano (17), samskopano, samluktano, e. c.; Kanadano, Italiano, Portugalano, Braziliano, Boliviano, e. c. (Videz ye la propra nomi en la Gramatiko.)

En la realeso (e segun Progreso, III, 93) -an definesas plu juste per : qua apartenas ad ula domeno (lando, socio, e. c.). On do darfas ne restriktar olu a homi, ma uzar lu anke por kozi. Co explikas, ke ni parolas pri Amerikana planti od animali, pri Chiniana od Italiana linguo, e. c. Name la sufixo -an- ne indikas esence personi, quankam pro lua senco, ol aplikesas precipue a personi.

-ar-. — Ta sufixo, heredita de Esperanto, soldesas a nomal radiko por indikar kolektajo, ensemblo di la kozi o personi nomata dal radiko. Ex. : formularo = kolektajo, ensemblo de formuli; vortaro = kolektajo, ensemblo de vorti (18).

On devas gardar su kontre l'ambiguaji qui povas naskar de la neprecizeso di ta sufixo. Generale ol indikas la maxim extensita kolektajo : homaro = la ensemblo di omna homi, e ne irga grupo o societo de homi; vortaro = la ensemblo dil vorti di linguo, e ne ica od ita grupo de vorti, vortolisto o mem lexiko; navaro esas l'ensemblo di omna navi (militala o komercala) quin posedas naciono, e ne eskadro, floto, e. c.; militistaro = l'ensemblo di omna militisti di lando, e ne armeo, regimento, kompanio, e. c. Ex. : L'unesma armeo di nia militistaro nun komandesas dal ex-komandanto dil duesma. — Nia navaro havas tri floti. — La vortaro Franca, Germana, od Angla trovesas komplete en preske nula vortolibro o lexiko. On do atencez en singla kazo uzar la justa vorto.

En altra kazi, la senco restas nepreciza; exemple la senco di arboraro povas variar de arborgrupo til foresto. Esas do preferinda, segun quante on povas, uzar la specal vorti : foresto, bosko, bosketo.

-ari-. — Ta sufixo, Latina origine e novlatina, adoptesis dal Akademio, en junio 1913, per la decido 1143. Fakte la decido remplasigis la unionuro di du sufixi (aj, ul) (19), komprenebla pos reflekto ma ne evidenta. Ol indikas « persono a qua ula ago esas direktata od ula kozo esas destinata » (20) : depozario, legacario, sendario (21), konfidencario, donacario, koncesionario, adjudikario, konfesario (22), e. c. = qua recevas depozo, legaco, sendo, konfidenco, donaco, koncesiono, adjudiko, konfeso, la homo atingata da ica agi, e fakte dal depozajo, legacajo, sendajo, e. c.

-atr-. — Ta sufixo, quik adoptita, trovesas en la Franca (-atre) ed en l'Italiana (-astro : verdastro, biancastro). Ol juntesas a nomala radiki por formacar adjektivi signifikanta : di la naturo di..., afina ad..., kelke simila a... Ex. : sponjatra fungo, ligno. Materio rezinoza, o plu juste rezinatra. Ta stono ne esas silexa ma nur silexatra. On vendis a vu ta texuro kom lana, on trompis vu : ol esas lanatra. Saporo dolcatra (kelke, ma ne precize dolca); homo dolcacha (homo ne dolca vere, ma qua simulas doceso, por disimular sua nedolceso). Quale on vidas per la komparo di ta du exempli, -atr tote ne havas la senco pejorativa; ica apartenas nur a la sufixo -ach.

Kun radiko indikanta koloro, -atr- expresas koloro afina ad olta quan enuncas la radiko : redatra, blankatra, bluatra, verdatra, di koloro afina a redeso, blueso, verdeso. Per la diminutivo et on nur diminutas la koloro ed expresas altra nuanco dil ideo : on afirmas certeso pri la koloro (quon on ne agas per -atr-) ma on afirmas anke olua extrema febleso.

En la vorti teknikala, ta sufixo darfas esar remplasata, segun la kazi, da la radiki -form, -simil, o dal sufixo teknikala -oid : metaloido, elipsoido konkoido, konoido, helicoido, e. c.

-e-. — Ta sufixo korespondas a at (en rosata L.), a at (en rosato I.), a ad (en atigrado S.), a é (en rosé, tigré F.). Ol adoptesis per la decido 758 kun ica signifiko : qua havas la koloro od aspekto di... Ex. : rozea = rozkolora; violea = violkolora; kastanea = kastankolora; oranjea = oranjokolora, cindrea, orea, arjentea, kuprea, plombea; tigrea, zebrea felo; cindreo, sangeo. Per ta sufixo ni sparas centi de tedanta vorti kompozita per -kolor(a) (23).

-ebl-. — Ta sufixo, internaciona en la formi abile, able, ibile, ible venas de la Latina abilis, ibilis. Ol signifikas : qua povas esar ...ata : facebla, kredebla, lektebla, videbla = qua povas esar facata, kredata, lektata, vidata. Do lu havas senco nature pasiva, quo explikas ke lua komplemento sempre postulas da : videbla da omni, kredebla da nulu.

L'adjektivi quin ta sufixo formacas darfas esar substantivigata nemediate : trompeblo = homo trompebla; manjebli = nutrivi (F. comestibles) kozi manjebla; kombusteblo = materio (ligno, karbono) qui povas esar kombustata.

(1) La formo -abas, propozita (eventuale) por l'imperfekto, ne esis adoptata, pro ke l'imperfekto ipsa ne aceptesis, dum la diskuti di la Konstanta komisitaro (I, 569). On timis, ke ula populi trouzos, o misuzos ta tempo. Esis plu prudenta e simpla restriktar al formo -is l'expreso dil pasinto (ne antea relate altra) : me vidis, il arivis, e remplasigar ol per kompozita formi, se to esus necesa, ma nur takaze : il esas arivinta de du hori; me esis skribanta, kande il arivis.

(3) Quale pensado, volado, memorado, vidado, audado, gustado, flarado, tushado esas la fakultato pensar, volar, e. c. Ma por la 5 sensi la nomo plu justa esas : vidosenso, audosenso, gustosenso, flarosenso, tushosenso.

(5) Kad on konsilus (por evitar li) belaji quale : krucasiono, klovasiono, agrafasiono, butonasiono, martelasiono? Ma kad ica sufixo di ago ne devus anke soldesar ad omna radiko di ago, quale am, trov, kant, lekt e. c.? Lore ni havus : amasiono, trovasiono, kantasiono, lektasiono e mem parolasiono, diskursasiono, se on ne preferus : krucaciono, klovaciono, agrafaciono, martelaciono, amaciono, kantaciono, diskursaciono, uzaciono, repozaciono, promenaciono e. c.

Ni rimemorigez, ke la direta verbigo di radiko nomala (quale kruc, klov, agraf, buton, martel) esas ne nur kontrelogika, ma pluse kontrepraktika, quo esas milfoye plu grava. Ico demonstresis per plumar, dokumentar, bazardar, domar, bruetar, klara por Franci (ecepte domar) ma ne komprenata o diverse komprenata da la ceteri. Ka L. I. devas esar rebusa divinendo por milioni e milioni de homi?

(12) Espo havas : kriminala, ma krimino esas krimo! Pro quo ne krimo, krima? E pro quo universala e ne universa. Yes, pro quo ne universo, universa quale brako, braka? (En Ido : brakio, brakiala).

(14) On devas tradukar « genitivo » per -al nur kande la substantivo en genitivo esas nedefinita (indikas objekto nedefinita) e nule kande ol esas definita (indikas objekto determinita, aparta, konocata) quon montras l'artiklo. Exemple : rejala kastelo signifikas nur : kastelo di rejo, t. e. di ula, irga rejo, o digna de rejo. Ma, se on volas parolar pri kastelo di la rejo, on ne darfas dicar rejala kastelo. On dicos exemple : « En ica lando existas multa rejala kasteli, ma nur tri kasteli di la rejo » t. e. : « la rejo ipsa havas nur tri kasteli ». (Progreso, III, 413.)

(15) La sequanta noto di Progreso (IV, 220) pruvas, inter mult altra kozi, la neceseso di sufixo -al-, kontre qua tante skribis adversi di Ido : « En ula Esp. broshureto me trovis traduko di D. Geheimer Rat per sekreta konsilisto. Ca exemplo klare montras per sua absurdeso la logikaleso di nia sufixo -ala. Sekreta konsilisto povas nur expresar, ke la konsilisteso di ta persono esas sekreta, t. e., ke on ne darfas savar, ke lu esas konsilisto. La konstanta publika uzado di ta titulo pruvas la kontreajo. La nomo Geheimer Rat, qua cetere nuntempe esas nur metaforo, volas expresar, ke konsili donenda da ta persono koncernas sekretaji, do il esas sekretala konsilisto. La uzo di sekreta esas korekta en sekreta policisto (D. Geheimpolizist), nam tala policisto ipsa esas sekreta, t. e. ula personi ne darfas savar, ke il esas policisto. (A.-J. Storfer.)

« On povas questionar, kad on devas dicar regul-ala o regul-oza. Kelki tentesas rezonar tale : Nula de la du sufixi konvenas, nam -al signifikas simple : « relativa », e -oz signifikas « plena de ». On devus havar specala afixo por signifikar « konforma ad ». — Ni respondas : Kontree, la du sufixi esas justa e legitima en ica kazo; — oz, pro ke ol signifikas « havanta » : reguloza = qua havas regulo; e -al, pro ke ol expresas la maxim generala relato di kozo ad altra; ni tradukas ol per « relativa ad », ma ni povus ofte tradukar ol per « dependanta de ». On povas do tre bone uzar regulala kun la senco dependanta de regulo », do « konforma a regulo ». Kun analoga senco ni uzas; legala, normala, kustumala, konvencionala, e. c. On povas tre klare uzar la vorti : legaleso, legaligar, e. c. implikanta la kompreno di legala kom « konforma a la lego ».

Cetere ti qui deziras (pro irga motivo) absoluta precizeso povas omnakaze uzar, sive lego-konforma, regul-konforma, sive (quale ni ja indikas : VI, 28) : segun-lega, segun-regula; same kam ni uzas : kontre-lega, kontre-regula (Progreso, VI 595).

« On devas ne restriktar tro multe la senco di nia sufixi, e ne interpretar li strikte segun la defini o traduki, quin ni mustas donar pri li en la lingui nacionala, e qui necese esas kelke tro preciza, pro ke li uzas vorti preciza di nia lingui. Singla de ta sufixi reprezentas generala ideo, to e, relato, quan ta traduki sugestas ma ne limitizas. On devas konsiderar, ke singla nociono kontenas multa gradi e nuanci; inter du o plura nocioni existas kontinua gradaro, tale ke ula nuanci povas preske indiferente tradukesar per un od altra sufixo, inter qui ol jacas. On devas do admisar larja uzo di la sufixi, tale ke lia domeni esez kontigua e lasez nul kazo extere; e mem se lia domeni kelkafoye mixas su an la limiti, ico nule esas defekto di la linguo o kulpo di lua adepti, ma natural e necesa konsequanto di la dicita kontinueso (Progreso, VI, 594).

L'exemplo regulala, reguloza, ed altri simila posibla, esas inter la sufixi la analogajo di pro, de en ula kazi, o pri, koncerne en altri, inter la prepozicioni. Ex. : morta pro o de hungro; pri co o koncerne co (e mem relate co). La vicineso dil nuanci esas tante granda, ke on povas e darfas ulfoye selektar cis o trans la limito apene dicernebla. Lo importanta esas lore ke l'ideo restez klara e juste komprenebla.

(17) La origino di ta vorto, qua havis tanta fortuno inter ni esas pasable stranja. Me esis vizitanta S^ro Gaston Moch e me trovabis lu komencanta letro ad Esperantisto stranjera. Il ne volis uzar « kara samlinguano ». Lore spontane venis en mea spirito la vorto samideano e me propozis lu al samideano, qua aprobis ed uzis ta vorto. Me ipsa pose uzis lu skribante ad Esperantisti e rapidege ni imitesis. Se mea memorado esas justa to eventis en 1890 o 1891.

(18) Ne sen motivo me selektas ta du exempli. Questionita da me Zamenhof respondis : « -ar- inspiresis a me da la Franca formulaire, vocabulaire ». Ta du vorti esas en l'Italiana : formulario, vocabulario; en la Angla : formulary, vocabulary. La vorto « ossuaire » (L. ossuarium, I. ossario, E. ossuary) kelke sustenas -ar-, nam ol indikas preske tam vere ostaro kam osteyo.

Kontre ta sufixo en Ido uli alegis posibla dusenceso. Yen to quon Progreso respondis pri ca punto : « La dusenceso alegita (pro -ar dil infinitivo) nultempe prizentis su fakte, ye nia konoco. Kad ol esas timenda? Ne semblas : 1^e pro ke la substantivi en -aro esas preske nultempe uzata kom adjektivi (quo esas : homara, navara, armara? on havas okaziono uzar nur : homarala, navarala, e. c.); 2^e pro ke mem en ta kazo, on ne esas obligata elizionar, e tala eliziono certe esus evitenda; 3^e pro ke existas nula verbo, kun qua ta formi elizionita povus koincidar : ni povas havar nula verbi simila a armar, homar, navar. Generale la sufixo -ar aplikesas nur a nomal radiki, or ni ne derivas verbi nemediate de tala radiki : do la koliziono semblas ne posibla. — To ne signifikas, ke ta sufixo -ar ne esas kelke arbitriala; ma oportus trovar altra sufixo « plu internaciona » e min arbitriala; e to ne semblas facila. » (Progreso, II, 651.)

(19) Lore ul ankore signifikis « karakterizata per », quale en Esperanto. Ma pose e plu juste, -ul atribuesis a la enti maskula, -ier recevinte la senco : karakterizata per (ulo extera).

(21) L'Espisti dicas sen skrupulo : adresato, segun la Germana expreso adresat. Ico esas duopla eroro : 1^e pro la nomal naturo di adreso; ta radiko ne povas donar adresar (ma adresizar) ed on devas dicar : sendar, direktar, expediar ulo ad ulu; 2^e pro ke, mem se adresar existus, adresato povus signifikar nur la kozo sendata, la sendajo.

(22) En la vortolibro Franc-Idala, ye « confesseur », trovesas konfesigero, konfesiganto, qui expresas l'ideo min simple. Yen l'expliko dil fakto. Kande me korektigis, dum la milito, ye l'explozo dil obusi, la duesma duimo di la lexiko Franc-Idala, l'unesma ja tradukita en epoko kande ni ne havis -ario-, trovesis en olu. Regretinde on obliviis pozar konfesario inter la vorti adjuntenda o korektigenda. Ma nur olu esas vere bona ed ol tote korespondas al vorto Latina konfesarius.

Ni remarkigez, ke confessor Latina expresas altra ideo (pluse), ta di homo konfesanta (sua kredo Kristana) mem avan tormenti, e nule l'ideo dil sacerdoto recevanta la konfeso di peki. Ca detalo montras quale e quante on povas erorar prenante blinde Latina radiko (quale agas Latinisti en sua sistemi) sen atencar lua senci multopla, qui singla postulas logikale e praktikale sua traduko partikulara en la helpolinguo.

(23) « Exempli en qui -ea sentesas kom granda alejo, esas : rozea, violea, lilacea, oranjea, orea, kremea », dicis samideano qua adjuntis : « Hike la lingui, ofte mem D. ne adjuntis la elemento -kolor, ex. Dana rosa, violet, lila, orange, gylden, kreme (B. Jonsson, Progreso, IV, 521).

(25) A la komuna raciono esas ne plu multe posibla konfundar a homo « posiblo » kam dezerto. (Videz en l'apendico 4^a, la pagino 196.) *** Okazione di ta pagino ni memorigas, ke S^ro L. Couturat esis tre remarkinda specalisto pri filozofio, ke il iris aden Germania por facar longa e minucioza serchi en la manuskripti da Leibniz, ke il publikigis « L'Algèbre de la Logique » e « La Logique di Leibniz d'après des documents inédits » kun « Opuscules et fragments inédits de Leibniz », ke dum un yaro il supleis en Collège de France la eminenta filozofiisto H. Bergson. Lua idei e judiki pri la kozi filozofiala konseque havas valoro tote specala e certe plu granda kam olti di altra personi plu o min profana pri filozofio.